- Ιατρός: 'Ελενα Καλόγερα
- Eιδικότητα: Ψυχίατρος - Ψυχοθεραπεύτρια
- Επικοινωνήστε με την γιατρό
Έλενα Καλόγερα, MD, Msc
Ψυχίατρος - Ψυχοθεραπεύτρια
Επιστημονικός Συνεργάτης Ιατρείου Ψυχικής Υγείας Γυναικών Αιγινήτειου Νοσοκομείου
Α΄ Πανεπιστημιακή Ψυχιατρική Κλινική ΕΚΠΑ
Συνεργάτης Ψυχίατρος Κέντρου Αποθεραπείας & Αποκατάστασης «ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ»
Η πανδημία χτύπησε την πόρτα μας πριν τριάντα μήνες και πέρα από σωματικές, έφερε και σημαντικές ψυχικές συνέπειες στην υγεία, όπως η διαταραχή ύπνου. Coronasomnia είναι ένας νέος όρος, που αναφέρεται σε προβλήματα ύπνου, τα οποία σχετίζονται με την πανδημία. Με το αυξημένο στρες και το άγχος, υπάρχει σαφής αντίκτυπος στον ύπνο και πλέον είναι πιο επίκαιρο από ποτέ να στραφούμε στους βασικούς κανόνες υγιεινής που σχετίζονται με τον ύπνο:
- Περιορισμός του χρόνου στο κρεβάτι
- Χωρίς ρολόι στο υπνοδωμάτιο
- Σταθερό πρόγραμμα ύπνου
- Σωματική άσκηση το απόγευμα ή νωρίς το βράδυ (τουλάχιστον 3 ώρες πριν από τον ύπνο)
- Ισορροπημένη διατροφή μέσα στην ημέρα και ελαφρύ γεύμα το βράδυ
- Αποφυγή κατανάλωσης καφέ, αλκοόλ και νικοτίνης το απόγευμα
- Συνθήκες άνετες και κατάλληλες για ύπνο
- Δραστηριότητες που σας χαλαρώνουν πριν κοιμηθείτε
- Αποφυγή προσπάθειας να κοιμηθείτε αναγκαστικά μέσα στη νύχτα
- Περιορισμό των σύντομων ύπνων κατά τη διάρκεια της ημέρας
Εξίσου βοηθητικά έχουν αποδειχθεί η εστίαση σε αισθητηριακά ερεθίσματα, για παράδειγμα ένα ρόφημα της αρεσκείας του πάσχοντα, ο αρωματισμένος χώρος, η χαλαρωτική μουσική, ο χαμηλός φωτισμός, το διάβασμα ενός βιβλίου και φυσικά η αποφυγή φωτεινών διεγερτικών ερεθισμάτων, όπως οθόνες κινητών, τηλεοράσεων κ.λπ.
Αιτιοπαθογενετικά, η αϋπνία διακρίνεται σε πρωτοπαθή ή ιδιοπαθή αϋπνία και σε δευτεροπαθή αϋπνία, ανάλογα με την ανίχνευση ή μη κάποιου αίτιου που την προκαλεί. Η δευτεροπαθής αϋπνία αποτελεί την συχνότερη μορφή αϋπνίας και μπορεί να οφείλεται σε ψυχολογικό στρες από ψυχοπιεστικά γεγονότα ζωής (απώλεια προσφιλούς προσώπου, οικονομική δυσχέρεια κ.τ.λ.), σε περιβαλλοντικούς παράγοντες (θόρυβοι, υπερβολική ζέστη ή κρύο κ.λπ.), σε διαταραχή του 24ωρου κύκλου ύπνου-εγρήγορσης – διαταραχή του κιρκαδιανού ρυθμού (άστατος τρόπος ζωής, εργασία σε βάρδιες, ακανόνιστο ωράριο και πρόγραμμα, jet-lag), σε ψυχιατρικά και νευροψυχιατρικά αίτια (άγχος, κατάθλιψη), σε ιατρικά αίτια (πόνος, δύσπνοια, πολυουρία, νοσήματα καρδιαγγειακά, αναπνευστικά, μυοσκελετικά, ενδοκρινολογικά, γαστρεντερικά κ.τ.λ.), σε φάρμακα και νόμιμες ή παράνομες ουσίες (π.χ. αντιυπερτασικά, αντικαταθλιπτικά, αλκοόλ, καφεΐνη, νικοτίνη, διεγερτικά – αλλά και η απότομη διακοπή τους), σε διάφορες πρωτοπαθείς διαταραχές του ύπνου (σύνδρομο ανήσυχων ποδιών, αποφρακτική υπνική άπνοια). Επίσης, η προσωπικότητα του ασθενούς αυξάνει τις πιθανότητες για την ανάπτυξη διαταραχής του ύπνου. Το ψυχολογικό προφίλ ασθενών με διαταραχή ύπνου, δείχνει ότι είναι εσωστρεφή άτομα που αρνούνται τα προβλήματά τους, προσπαθώντας να τα απωθήσουν. Οι χρόνιοι ασθενείς με τέτοιου είδους διαταραχές, έχουν αναπτύξει αρνητικές αντιλήψεις και συνήθειες γύρω από τον ύπνο, που τελικά λειτουργούν ως παράγοντας κινδύνου. Έτσι για παράδειγμα, ένα άτομο που είναι πεπεισμένο πως αν δεν κοιμηθεί 8 ώρες δε θα είναι παραγωγικό την επόμενη μέρα στη δουλειά του, τελικά καταστρέφει την ίδια του την προσπάθεια να κοιμηθεί μπαίνοντας σε ένα φαύλο κύκλο αρνητικής πρόβλεψης. Αυτό προκαλεί άγχος που με τη σειρά του φέρνει σωματική ένταση και αϋπνία.
Η αυπνία, ο ύπνος λιγότερο από 7 ώρες και πάνω από 9 ώρες συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο υπέρτασης, μεταβολικού συνδρόμου, εμφράγματος του μυοκαρδίου, καρδιακής ανεπάρκειας, αρρυθμίας και θνησιμότητας μέσω φλεγμονόδων, ανοσολογικών, νευροανατομικών, ενδοκρινολογικών και γεννετικών παραγόντων.
Η σύνδεση και αλληλεπίδραση μεταξύ διατροφής και ύπνου είναι σύνθετη και επηρεάζεται δραστικά από το γαστρεντερικό και μεταβολικό προφίλ του κάθε ανθρώπου. Οι διατροφικοί παράγοντες, όπως οι υδρογονάνθρακες, τα λιπίδια, τα αμινοξέα και οι βιταμίνες επηρεάζουν τα επίπεδα των ορμονών και τους φλεγμονώδεις μηχανισμούς, τα οποία με τη σειρά τους συμμετέχουν άμεσα ή έμμεσα στον μηχανισμό της αυπνίας. Ο ύπνος είναι τόσο σημαντικός για την υγεία, όσο η υγιεινή διατροφή και η τακτική σωματική δραστηριότητα. Τα άτομα με αϋπνία συνήθως αναφέρουν χειρότερη ποιότητα ζωής σε σύγκριση με τα άτομα που κοιμούνται καλά. Οι μελέτες δείχνουν ότι ο επαρκής ύπνος είναι απαραίτητος για την αποκατάσταση της εγκεφαλικής λειτουργίας, την εύρυθμη λειτουργία του καρδιαγγειακού συστήματος (π.χ. ύπνος λιγότερο από 6 ώρες σε συνεχή βάση αυξάνει κατά 50% περίπου τις πιθανότητες να πεθάνει κάποιος από καρδιακή νόσο και έχει 15% περισσότερες πιθανότητες να πάθει κάποιος εγκεφαλικό επεισόδιο) και τη ρύθμιση του σωματικού βάρους (η έλλειψη ύπνου ευοδώνει την παχυσαρκία) και γενικά του ορμονικού συστήματος.
Η φαρμακευτική αγωγή θα πρέπει να δίνεται από τον ιατρό εάν και εφόσον χρειάζεται. Στόχος είναι η αποκατάσταση του βιολογικού ρυθμού του κύκλου ύπνου-εγρήγορσης όταν πλέον οι προηγούμενοι τρόποι έχουν αποτύχει. Συνοψίζοντας, ας μην ξεχνάμε ότι ο ύπνος αποτελεί το θερμόμετρο της ψυχικής υγείας.